दिपक आचार्य

काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली हाल चीन भ्रमणमा उच्चस्तरीय भेटवार्तामा व्यस्त हुनुभएकाे छ ।

चीनकाे शांघाई सहयोग संगठनको शिखर सम्मेलनमा भाग लिने मुख्य उद्धेश्यसहित चीन जानु भए पनि प्रधानमन्त्री ओली र चीनका राष्ट्रपति सी जिनपिङबीच शनिबार भएको भेटवार्ता नै अहिले चर्चामा रहेको हाे । भारत र चीनले नेपाली भूमि लिपुलेक हुँदै दुई पक्षीय व्यापार गर्ने गरी भएको सहमतिमा नेपालले आपत्ति जनाएको विषय अहिले केन्द्रमा रहेकाे छ । ओली-सीबीचको भेटवार्ताले छिमेक सम्बन्ध र समग्र कूटनीतिक क्षेत्रमा कस्तो प्रभाव पार्न सक्छ ? यिनै विषयमा नेपालले थप गर्नुपर्ने विषय के-के छन ?

शनिबार प्रधानमन्त्री ओली र चीनका राष्ट्रपति सीबीचमा भाएको भेटमा भारत र चीनकाबीचमा लिपुलेकलाई व्यापारिक नाकाका रुपमा प्रयोग गर्ने गरि भएको सहमतिको विषय उठ्यो । नेपालको तर्फबाट प्रधानमन्त्री ओलीले त्यो भूमि नेपालको भएको भन्दै स्पष्ट रुपमा आपत्ति प्रकट गर्नुभयो । आन्तरिक रुपमा उठाउनै पर्ने दवामा रहेका प्रधानमन्त्री ओलीले चीनियाँ राष्ट्रपति सीसँग लिपुलेकको विषय उठाउँदा भारतलाई समेत नेपालले यो विषयलाई गम्भिर रुपमा लिएको सन्देश गएको विश्लेषण गरिएको परराष्ट्रमन्त्रालय सचिव अमृत राईले बताउनुभयाे ।

महाकालीपूर्वका सबै भूभागहरू सार्वभौम मुलुक नेपालको भएको भन्दै जुन विषय उठाउन गरियो त्यसले त्रिदेशीय नाकाको रुपमा रहेको लिपुलेकमा नेपालले आफूलाई मञ्जुर नरहेको विषय स्पष्टसँग नै राखेको छ । दुई शत्तिशाली राष्ट्रकाबीचमा रहेको नेपालले अर्को छिमेकी र विशेषतः नेपाली भूमि कब्जामा लिएको राष्ट्र भारतसँग कुरा गर्न बाँकी नै छ । नेपालको तर्फबाट पठाइएको कूटनीतिक नोटको समेत कुनै प्रतिक्रिया नआएको सन्दर्भमा चीनमा उठाइएको विषयलाई सकारात्मक रुपमा लिनुपर्ने भन्दै प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेकपा माओवादी केन्द्रका नेता राम कार्कीले यसमा निरन्तरता दिनुपर्नेमा जाेड दिनुभयाे ।

प्रधानमन्त्री ओलीको भ्रमणमा सबै भन्दा बढी महत्वका साथ हेरिएको विषय नै लिपुलेक नाकाकै विषय हो । जुन विषयमाथि प्रधानमन्त्री ओली र राष्ट्रपति सीसँग कुराकानी भयो । त्यसका अलवा भेटमा नेपाल चीन नाकाहरु सुचारु गर्ने, दुई देशबीचको आर्थिक सम्बन्धलाई अघि बढाउन संयन्त्र बनाउने, एआइ र सूचना प्रविधिमा चीनले सहयोग गर्नुपर्ने लगायतका विषयमा कुराकानी भएको छ । चिनियाँ विदेश मन्त्रालयले जारी गरेको विज्ञप्तिमा त चीनले अघि सारेको सेक्युरिटी इनिसियटिभ्स, ग्लोबल ट्रेड इनिसियटिभ्स र ग्लोबल सिभिलाइजेसन इनिसियटिभ्समा पनि नेपालले समर्थन गरेको छ । यी विषयहरुले नेपाल–चीन तथा नेपालको अरु छिमेकी र मित्र राष्ट्रहरुसँगको सम्बन्धमा कस्तो असर पुर्याउला त ?

परराष्ट्रविद् शम्भुराम सिम्खडाले नेपाली भूमिकाे बारेमा चीन र भारतसँग सकारात्मक रुपमा प्रधानमन्त्री ओलीले राख्नुपर्नेमा जाेड दिनुभएकाे छ । प्रधानन्त्री ओलीले लिपुलेकको विषय चिनियाँ पक्षसँग उठाउनुभयो भन्दैमा यो समस्याको समाधान नै भइसक्यो भन्ने होइन । तर जुन तहमा उठान गरियो त्यसले सकारात्मक सन्देश पक्कै दिएको छ ।

प्रधानमन्त्री ओलीको आसन्न भारत भ्रमणका क्रममा समेत यसले महत्व पाउने र आफ्नो अडानलाई प्रष्ट रुपमा राख्ने स्थीति भएमा मात्रै मुद्दा स्थापित हुनेछ । समस्या समाधानका लागि त निरन्तरत रुपमा कूटनीतिक पहल जारी राख्नुको विकल्प छैन ।